Antilop ve Flurya

Antilop ve Flurya - Oryx and Crake

Margaret Atwood

Çeviren: Dost Körpe

Oğlak Yayıncılık

2005 (1. basım)

396 sayfa

Sevgili Oğlak Yayınları, kitabın künyesine dizgide kullandığınız yazı tipini ve puntoyu ekleyecek kadar detaycı davranmışken neden acaba baskı tarihinde yalnızca yıl var? Kitabın künyesine bakarken bu sorunun cevabını gerçekten çok merak ettim. Daha önce hiçbir kitabın künyesinde yazı tipi bilgisine rastladığımı hatırlamıyorum -Tam Benim Tipim dışında- ve bu detaya bayıldım. Baskı tarihini de tam olarak bilmeyelim artık, takıntılı bir deli gibi adamlara mail atıp soracak değilim ya. (Aylar sonra dayanamayıp soracak...)

Kitabın çevirisini Dost Körpe yapmış ve çeviriye hiçbir eleştirim yok. Dost Körpe'nin bilim kurgu çevirilerini tereddütsüz okurum hep; bu kitapta da beklediğim kadar başarılı. Kitabın son okumasına/editörlüğüne de neredeyse hiç eleştirim yok, özellikle sonlarda biriken birkaç yazım hatasından başka sorun görmedim. Yalnız, sayfa 310'da "...ayak değirmenlerinde yapılan koşular..." diye bir şey var. Ayak değirmeni? Treadmill olsa gerek. Koşu bandı'nın nesi var? Kapak resmi Bosch'un The Garden of Earthly Delights'ından bir detay, cennet bahçelerinden bir su kenarı. Kitap için epey uygun.

Çeviriyi, kapağı, künyeyi eleştirdikten sonra romanın kendisine gelelim artık, değil mi? Margaret Atwood yine gerçekleşmesi çok mümkün gözüken bir distopya yazmış. Damızlık Kızın Öyküsü kadar korkutucu değil gerçi, bu romanda daha fazla bilim kurgu öğesi var ve yeterli yabancılaşmayı sağlıyor. Genetik mühendisliğinin çok ilerlediği bir gelecekte geçiyor roman. Esas karakterin geçmişini anlatan bölümlerde geçmiş zaman, geleceği (bugününü) anlatan bölümlerde ise şimdiki zaman kullanılmış. Bölümler iki ayrı zaman dilimi arasında sürekli gidip geldiği için, anlatımdaki bu hareketlilik çok hoşuma gitti.

Efendim, nedir Antilop, kimdir Flurya? Hepsini anlatacağım ama bu ikisini tanımadan önce, roman Kar Adamı ile başlıyor ve Kar Adamı'nın dünyası daha ilk sayfada beni ürkütüyor:

"Kar Adamı alışkanlıktan saatine bakıyor. Paslanmaz çelikten yapılma, parlak alüminyum kayışlı bir saat. Artık çalışmasa da hâlâ gıcır gıcır. Artık saatini yalnızca tılsım olarak kullanıyor, sahip olduğu tek tılsım. Saati ona boş bir yüz gösteriyor o kadar: Sıfır saati. Saati bilememek dehşete kapılmasına yol açıyor. Hiç kimse, hiçbir yerde saati bilmiyor."

Kar Adamı'nın nasıl bir ortamda yaşadığını yavaş yavaş öğreniyoruz. Kurtekler var, domuzonlar var, daha önemlisi Flurya'nın Çocukları var fakat bu çocuklar sıradan insanlardan farklı gibiler. Farklarını, roman ilerledikçe daha iyi anlıyoruz.

Geçmişe döndüğümüzde ise, Kar Adamı'nın çocukluğunu okuyoruz. Kar Adamı'nın ismi o zamanlar Jimmy'ymiş. Babasının prestijli işi sayesinde yüksek güvenlikli bir sitede yaşıyorlar, site içinde okula gidiyor, site içinde alışveriş yapıyor, siteden neredeyse hiç çıkmıyorlar. Jimmy'nin babası bir genetik mühendisi olabilir -kitapta böyle tanımlanıyor muydu hatırlamıyorum, ama bence adamın işinin adı bu.- Görüyoruz ki yaşadıkları dünyada genetik çalışmaları çok ilerlemiş. Oradan azıcık DNA alalım da buraya koyalım, dur şu protein dizilimini değiştirelim, bu hayvanın şurasından iki kanat daha çıkaralım diye eğleniyorlar. Adeta modern Doktor Moreau'lar toplanmış, borsaya açılmışlar. Çabucak büyüyen bol etli domuzlar (domuzonlar), ikiden fazla but üreten kafasız tavuklar; evcil hayvan niyetine, kokusuz, sakin rakunklar. Endüstriyel hayvancılıkla ilgili bütün eleştirilerin toplamından daha büyük bir şey. GDO tartışmalarının birkaç on yıl sonrası.

"Rakunkları, OrganLtd'nin biyoloji laboratuvarlarında çalışan bir dâhi, boş zamanlarında hobi olarak icat etmişti. O zamanlar yeni hayvanları yaratmayı hobi edinmiş bir sürü kişi vardı. Bunun çok zevkli olduğunu, insana kendini Tanrı gibi hissettirdiğini söylerlerdi. Deneylerden bazıları çok tehlikeli oldukları için yok edilirdi. Banyonuzda dişlerinizi fırçalarken pencereden girip sizi kör edebilecek, bukalemun kuyruklu bir kara kurbağasına kimin ihtiyacı vardı ki?"

Kitaptaki iki temel zaman çizgisi işte bunlar. Genetik laboratuvarlarının hemen yanında büyüyen Jimmy'nin çocukluğu ve Kar Adamı'nın saatsiz, tuhaf dünyası. Roman ilerledikçe bu iki zaman çizgisi birbirine yaklaşıyor, Jimmy'nin dünyasının nasıl değiştiğini görüyoruz. İşte bu sırada Flurya'yla, gerçek adı Glenn olan çocukla tanışıyoruz. Flurya, Jimmy'nin yaşadığı siteye taşınıyor ve iki çocuk birbirine hiç benzemese de çok iyi anlaşıyorlar. Flurya çok zeki, yetişkinler gibi davranıyor, net fikirleri var. Büyüyünce de en prestijli üniversitelerden birine gidip kariyer basamaklarını hızla tırmanıyor. (Cümle içinde "kariyer basamağı" dediğim için şu anda kendimle çok gurur duyuyorum. Aferin bana.)

Kitapta bol uyuşturucu, porno siteler, hatta çocuk pornosu da yer bulmuş kendine. Çok hazzetmediğim "yeraltı edebiyatı" dışında kalan herhangi bir anlatıda bu konuların eğreti durması çok kolayken, Atwood'un kurduğu dünyada hepsi yerini bulmuş, rahatsız etmiyor. Antilop da bu sitelerin birinde karşımıza çıkıyor. Ailesinden satın alınmış bir kız çocuğu, sokakta gül satıyor, sonra daha fena işlere yönlendiriliyor. Yıllar sonra Flurya kızı buluyor, dürüst bir çalışan olarak yanına alıyor. Evet, burada bir Yeşilçam filmi adayımız var. O kadar da olur artık.

Flurya, en prestijli üniversitelerden birine kabul ediliyor. Çok başarılı bir öğrencilik döneminden sonra iyi bir iş buluyor, genetik çalışmalarını çok ilerletiyor. Sorun da burada başlıyor zaten, Flurya genetik çalışmalarında daha önce kimsenin gitmediği kadar ileri gidiyor. Buraları fazla detaylandırmak istemiyorum, çok heyecanlı olaylar!

Genetik biliminin yemeklerimize karıştığı ve çokça tartışmalara neden olduğu günümüzde, mutlaka okunması gereken bir kitap yazmış Atwood. Gereksiz organlarından arındırılmış, sadece but ya da sadece ciğer üreten tavuklar var örneğin. Bu konuda derin tartışmalara girmek çok kolay ama bir sonuca varmak zor. Bir yanda hayvan hakları var, bir yanda beslenmesi çok zor olan bir nüfus fazlalığı. Özellikle bizimki gibi ülkelerde vejetaryen ya da vegan beslenmek (bu sırada sağlıklı ve dengeli gıda alabilmek) bence bir lüks, pahalı bir seçim. Böcekler var, bir yandan geleceğin protein kaynağı deniyor, bir yandan Snowpiercer'da kabul edilemez bir gıda olarak gösteriliyor. En azından Soylent Green değil! Ama böcek yeme fikrine alışmam da çok zor. E o zaman ben ne yapayım? Eskişehir'de bulabilirsem kendimi tofuya mı boğayım, serbest dolaşan tavuk nereden bulup alayım? Endüstriyel üretimi de kabullenemiyorum. Kafam çok karışık. Bu arada, Snowpiercer ne berbat filmdi. Aklıma gelmişken söylemeden geçemedim.

Konuyu nerelere dağıttım yine. Fakat kitaptaki konuları düşündükçe böyle genişliyor, dağılıyor aklıma gelenler, bu da Margaret Atwood'un başarısı. Kısaca, Antilop ve Flurya çok iyi kitap. Okuyunuz, okutunuz.