Doktor Oks

Doktor Oks - Une Fantaisie du Docteur Ox
Jules Verne 
Çeviren: Ferid Namık Hansoy
İnkılâp ve Aka Kitabevleri
1981 (4. basım) 
159 sayfa 

Yazar Ayları'na yavaş bir başlangıç yaptıktan sonra, çok hızlı devam ettim! Dün gece başladığım Doktor Oks, bugün bolca dolmuş/ankaray yolculuğu yapınca bitti bir çırpıda. Üstelik, Yüzen Şehir'in aksine, çok sevdim bu kitabı.

Bir "İnkılâp ve Aka Kitabevleri" yayını olan bu kitap 1981 tarihli. İçinde Jules Verne'ün iki uzun öyküsü var. Öykülerin güncel çevirileri "Doktor Ox'un Deneyi" ve "Zacharius Usta" olsa da, kitabın adı Doktor Oks, ikinci öykünün başlığı ise Zahariüs Usta. O dönemin kendine özgü çeviri dilinin harika bir örneği! Bazen çok absürt gelse de, çok seviyorum bu kitapları okumayı. "Lâkin, müzik muvmanları değişik olduğu için, bestekârlar eserlerini bütün dünyaya hiçbir zaman tanıtmamışlardır." cümlesini okuyup 'muvman... hmmm movement?' diye, kendi kendime bilmeceler çözmek keyifli bence. =)

Doktor Ox'un Deneyi, daha ilk sayfalarından Aziz Nesin'i hatırlattı bana; onun öykülerinden biri gibi keyif verdi. Haritalarda bulunmayan küçük Kikandon kentinde geçen öykü, çok ağırkanlı insanlarla dolu bu kente yerleşen bilimadamı Ox'un karıştırdığı işlerle ilgili. Bu kentteki insanların sakinliğini anlatmak için şöyle bir örnek verelim:

"Tiyatronun kapıları, mutad olduğu veçhile, saat dörtte açılır ve onda kapanır. Hiçbir istisnai zaman olmamak şartiyle, bu altı saatlik müddet zarfında, en fazla iki perdelik temsiller verilir."

Zacharius Usta ise "zaman"la ilgili, biraz mistik bir öykü. Jules Verne'ün dindar tarafı ile birlikte, bilim kurgunun öncüsü olmasını da gösteriyor sanırım:

"Güneşim, saatlerinizin gösterdiği zamanda daima öğleyi göstermiyor; fakat, bir gün, bunun dünyanın hareketindeki anormallikten olduğu öğrenilecek ve bu intizamsızlığı ayar eden ortalama saat icat edilecektir."

Ekleme: Bakın şimdi ne öğrendim, o güzel çeviri ile "Kikandon" olarak geçen şehrin orijinal yazımı Ququendone imiş. Moriçe, İthaki çevirisini okumuş, değerlendirmiş.