7 Mart 2015

Başka Dünyalar


Başka Dünyalar, Bilimkurgu ve Hayal Gücü - In Other Worlds: SF and the Human Imagination
Margaret Atwood
Çeviren: Selin Siral
Kolektif Kitap
Haziran 2014 (1. basım)
263 sayfa

"Bilim kurgu" mu yoksa "bilimkurgu" mu doğru, emin değilim. TDK sözlüğünde ayrı yazımı var; bileşik yazımı için ise 1974 tarihli bir girdi eklemişler. Nişanyan Sözlük'te her iki hali ile de geçiyor. Ben ayrı yazmayı tercih ediyorum, hatta aslında eskide kalan kurgu-bilim deyişi de pek güzeldi. Neyse; bence bilim kurgu, kitabın editörüne göre ise bilimkurgu hakkındaki bu kitap Margaret Atwood'un "bir edebi tür veya türler ya da alt türlerle hem okur hem de yazar olarak hayatı boyunca sürdürdüğü ilişkiyi keşfe çıktığı bir yolculuk" ve ben çok büyük keyifle okudum.

Çocukken okuduğu kitaplardan ve "bilim kurgu" teriminden bahsederek başlıyor yazar; kendi kitaplarını bilim kurgu edebiyatına dahil etmeme nedenini açıklıyor. Atwood'un bilim kurgu tanımı ile bizimki tam olarak birbirini tutmuyormuş meğer. Edebiyatın bulanık sınırlı janrları arasında,  gerçeklikten uzak eserlere bilim kurgu; Jules Verne gibi öngörülü yazarların eserlerine ise varsayımsal kurgu demeyi tercih ediyormuş.
"Fakat Ursula Le Guin'le 2010 yılının sonbaharında gerçekleştirdiğimiz bir açık oturumda onun "bilimkurgu" dediği şeyin, gerçekten olabilecek şeylerin söz konusu olduğu varsayımsal kurgu olduğunu ve gerçekleşmesi mümkün olmayan şeylerin yer aldığı eserleri de "fantastik edebiyat" olarak sınıflandırdığını anladım."
Çocukluğu, üniversite hayatı ve tecrübelerini edebiyatla, özellikle de bilim kurgu ile birleştirip çok güzel şeyler anlatıyor Atwood. Mitlerin, Olimpos Dağının tepesinden uzak galaksilere nasıl taşındığını, kriyojeni ile ilgili olası senaryoları ve daha pek çok bilim kurgu konusu ile ilgili görüşlerini anlattığı bölümden sonra, çeşitli kitaplar ve yazarlarla ilgili yazıları geliyor. Bu bölümü okurken sık sık durup "Bu kitabın Türkçesi var mı acaba?" diye internette bakındım, alınacaklar listeme eklemeler yaptım. Le Guin, Lewis, Orwell, Huxley, Swift, Shelley, Bradbury gibi yazarların kitaplarını anlatıyor, Bin Dokuz Yüz Seksen Dört'ü defalarca okuduğunu söylüyor. Distopyaların çoğunun erkekler tarafından ve erkek bakışıyla yazıldığını ve kadın bakış açısından bir distopya olarak Damızlık Kızın Öyküsü'nü yazdığını söylüyor. Ben de; bu kadın saatlerce anlatsa, karşısına oturup dinlesem istiyorum.

Kitabın üçüncü ve son bölümünün adı Beş Hediye. Atwood'un kaleminden çıkan beş öykü var burada, hepsini ayrı ayrı çok sevdim, bitmesinler istedim. En sonda ise ekler var ve buradaki ilk metin olan "Özel Judson Okulları İdaresine Açık Mektup"un ilk iki cümlesine epeyce güldüm:
"Öncelikle, Damızlık Kızın Öyküsü kitabımın yasaklanması için emek sarf eden herkese teşekkürlerimi sunmak istiyorum. Yazılı eserlerin halen ciddiye alındığını görmek insanı cesaretlendiriyor."
Başka Dünyalar'ı okurken gerçekten çok keyif aldım, bilim kurgunun kökleri hakkında bilgilendim, düşündüm, meraklandım, öğrendim. Bilim kurgu edebiyatı ve distopyalarla ilgilenen birçok kişinin de aynı keyfi alacağını tahmin ediyorum.

11 yorum:

  1. daha öncede başka bir vesileyle belirttiğim gibi; bin dokuzyüz yetmişlerde bu edebi türe "kurgubilim" denilirdi ki, hala iddia ederim bence de doğrusu "kurgubilim" dir.Ama bazı kavramları tanımlayan kelime ve adlar zamanla bir şekilde yapışıp kalabiliyor.Neyse; bu kitabı “damızlık kız..” dan önce okumuş olduğumdan yazarın B.K. tarihi yorumuna eserinden önce vakıf olmuştum ve bir hayli de ilgimi çekmişti..Her ne kadar “feminizm” vb..yan tezlere dayalı B.K.(Leguin,Atwood) gibi yazarları pek sevmesem de,bu eser B.K. ile ilgilenen her okurun mutlaka okuması gereken bir kitap..Teşekkür ederim.
    ankaralıkitapkurdu

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Kurgubilim gerçekten çok güzel geliyor kulağa, ama artık yeni terimle idare edeceğiz. =)
      Le Guin'i de, Atwood'u da severek okudum ben. Özellikle erkek-egemen bir alan olan bilim kurgu edebiyatında sağlam yer edinen, başarılı kadın yazarlar olmasına da ayrıca seviniyorum elbette. Yorum için teşekkürler, iyi okumalar =)

      Sil
  2. Arkadaşın yorumundan okuduklarından hiçbir şey anlamadığı anlaşılıyor. Le Guin, femizm savunucusu değildir, insan haklarını savunur. "Feminizm vb." diyerek geçiştirmesi de yetkinlik sahibi olunmadığını gösteriyor. "Bilim Kurgu" sözcüğü Türkçe'ye Orhan Duru tarafından kazandırılmıştır. "Kurgu-Bilim" sözcüğünü ise Baskan Yayınlarının Kurgu-Bilim Dizisi'nden aklımıza kazınmıştır. Lütfen konuda yetkin biri olmadan atıp tutmayın, yalnızca kitap hakkında yorum yapın.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Yazıya dönüp dönüp "nerede feminist demişim?" diye baktım sonra fark ettim, ben dememişim. Fakat ben blogumu "konuda yetkin" biri olmadan yazarken, bloga gelen yorumlardan yetkinlik beklemek biraz fazla olmaz mı? Hakemli dergide yazmıyoruz, basitçe fikirlerimizi paylaşıyoruz. :)

      Sil
    2. Yetkinlik için iyi bir okur olmak yeterli. Tabiki herkes yorumlarını paylaşabilir fakat bu yorumları "en iyiyi" bildiğini iddia ederek tabir yerindeyse sallamamak gerek.

      Sil
  3. Merhaba
    Belirteyim bilim-kurgu edebiyatı konusunda yetkin değil acemi biriyim sonra üzerime çullanmayın :P Bende Bilim-kurguya başladığımda geçen sene bir arkadaşım dost kitabevi yayınlarından çıkan bilim-kurgu kitabını okumamı tavsiye etmişti. Bu kitapta bilim-kurgu tarihi ve kategorileri hakkında güzel bilgiler içeriyordu. Şimdi bunu da görünce ilgimi çekti. Hemen listeye ekledim bu kitabıda.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Aman efendim, kim nereye çullanıyormuş, olmaz öyle şey :)
      Bahsettiğiniz kitabın yazarı kim? Ben de ona bakayım hemen.

      Sil
    2. Bilim-Kurgu Jacques Baudou Dost Kitapevi baskısı küçük bir eser.

      Sil
    3. Hah evet, kapağını görünce hatırladım :) Almamıştım, alayım.

      Sil
    4. Aklıma takıldı, Margaret Atwood'un ilk bu kitabını mı okumak daha iyi yoksa diğer kitaplarını mı? Bu kitap içinde diğer kitapları hakkında bilgi içeren bilgiler veriyor mu?
      Tüm kitaplarını incelemedim ama Damızlık Kızın Öyküsünü okurum sanırım distopya olarak.

      Sil
    5. İlk soruya tam olarak ne cevap versem bilemedim, önce ikinci soruyu cevaplıyorum. Bu kitap içinde romanlarından bahsediyor elbette ama konuyu anlatan, spoiler veren bahisler değil. Yani, ilk soruya geri dönersek, fark etmez. Kurgu okumak isterseniz romanlarını önce okuyun elbette. :)

      Sil